IZ PREDGOVORA

Imajući u vidu činjenicu da je Crna Gora gotovo u potpunosti uredila najvažnije oblasti građanskog prava (stvarno, nasljedno, obligaciono, porodično), imam ugodnu priliku i čast da ovom svom djelu priložim i crnogorske građanske zakone. Prilika je ugodnija i zato što sam u procesu njegove izrade u čestvovao i što mogu svjedočiti u „gromadnost rada“ svih učesnika u tom poslu, utrošenog na izvršavanju „visokom voljom“ dodijeljenog nam zadatka. Po svom opsegu i po svojoj važnosti, građanski zakoni predstavljaju glavnu grupu zakona svake države. Kako inače primjećuje Bogišić, oni su za državu najpotrebniji jer „nikakva druga grupa zakona nije tako puna različnih mnijenja u pojedinim predmetima… i to ne samo u teoriji nego i u samoj praktici”. Samim tim oni su i za „sastavioca najteži” jer se od njega zahtijeva „da mu radnja bude prema današnjoj nauci, da bi se i u tome obziru Crna Gora mogla obrazno pokazati pred učenom Evropom”, ali i sastavljena prema „bitnim prilikama crnogorskim , da može biti razumljiva i upotrebljiva potpuno” sudijama našim.

Novi crnogorski građanski zakoni, premda obučeni u naučnu i evropsku formu ne prekidaju sa narodnom tradicijom. Novo se asimilovalo sa postojećim tako da bude shvatljivo „ne samo sudijama nego i prostom narodu’. Crnogorski građanski zakoni svjedoče o neprestanom obziru „na sve glavnije teorije koje gospoduju u nauci, kao i na one koje su izrađene zakonodavnom praktikom u Evropi, ne puštajući ni časak iz oka osobine zakonodavnog subjekta, tj. Crne Gore”. Njihovi sastavioci su se trudili da ih dovedu u „harmonično saglasje sa zahtjevima života, okolnostima i potrebama našeg vremena”. Pri tom se ne smije „ni čas pustiti iz oka ni buduće vrijeme”. Ovi zakoni su sastavljeni tako kako ne bi kruto lomili prežnje zakone, nego da bi pozniji kao izvirali iz prvijeh, ili samo popunjali ih”.

Građanskopravne oblasti u Crnoj Gori su uređene pojedinim zakonima (o svojinsko-pravnim odnosima, o obligacionim odnosima, o nasljeđivanju, o porodičnim odnosima, o državnoj imovini, o koncesijama). Objedinjujući ih po prvi put uopšte na jednom mjestu, autor ovog djela time ostavlja nesumnjivu poruku da ih jednog dana Crna Gora objedini u jedinstveni akt – Građanski zakonik Crne Gore. Jedinstveni akt, koji prave isti ljudi, ima prednost u tome što se bolje sagledavaju principi i duh cjeline kao i razlike između pojednih djelova. Time se postiže veća usklađenost rješenja, i kako je govorio profesor Obren Stanković „lakše uočavaju praznine i izbegavaju ponavljanja, veća je dostupnost prava i lakše snalaženje u njemu (jer je sve na jednom mestu), lakše i kvalitetnije tumačenje (u sistematskom aktu lakše je odrediti pravnu prirodu svake ustanove i njen domašaj)”.

A U T O R