IZVOD IZ RECENZIJE (prof. dr Dragan Radonjić)

Knjiga “Pravo unutrašnjeg tržišta Evropske unije – privatnopravni aspekti” predstavlja detaljnu i vrijednu analizu novog standarda u razvoju prava Evropske unije. Riječ je o tzv. “horizontalnom neposrednom dejstvu” temeljnih sloboda unutrašnjeg tržišta, tj. neposrednoj primjeni odgovarajućih odredbi osnivačkih ugovora Evropske unije od strane nacionalnih sudova država članica na privatnopravne odnose o kojima odlučuju. Detaljnom analizom dosadašnje prakse Suda pravde Evropske unije na ovom planu, autor je stvorio djelo koje će imati praktični i pedagoški značaj. S obzirom da će po osnovu primjene ovog načela kroz koju godinu domaći, ali i državljani ostalih država članica Unije biti u prilici da pred crnogorskim sudovima štite prava koja su im neposredno garantovana odredbama Ugovora o funkcionisanju Evropske unije, to će ova knjiga predstavljati vrijedan vodič crnogorskoj pravničkoj i zainteresovanoj javnosti na planu zaštite novostečenih ekonomskih sloboda. Uz to, monografija se nesumnjivo nameće kao neophodna i bazična udžbenička literatura za predmet Pravo unutrašnjeg tržišta Evropske unije na Poslovno-pravnom smjeru master studija koji će studenti Pravnog fakulteta Univerziteta Crne Gore imati priliku da slušaju u okviru nedavno akreditovanog studijskog programa.

IZ PREDGOVORA (autor, prof. dr Vladimir Savković)

…Dakle, imajući iznijeto u vidu, potrebno je ozbiljno i detaljno pripremiti profesionalnu, prije svih, pravničku, ali i ukupnu crnogorsku javnost za opisane i brojne druge izazove koje će crnogorskom pravnom poretku donijeti članstvo u Evropskoj uniji. Izvjesno najkrupniju od očekivanih promjena predstavljaće puna integracija Crne Gore u unutrašnje tržište Evropske unije, čije je postojanje i razvoj spiritus movens evropskih integracija od Evropske zajednice za ugalj i čelik, pa sve do danas. Prije svega, taj proces omogućiće crnogorskim građanima i pravnim licima slobodno uživanje četiri (temeljne) ekonomske slobode na čijoj zaštiti počiva cjelokupni pravni okvir unutrašnjeg tržišta, a time i evropska ekonomija. Riječ je, naravno, o slobodi kretanja ljudi, robe, usluga i kapitala – pravima koja nosioci evropskog državljanstva, a dijelom i pravna lica država članica stiču osnovom primjene načela neposrednog dejstva odredbi osnivačkih ugovora, još jednog ključnog principa unijskog prava kreiranog od strane Suda pravde.

Monografija pred vama bavi se upravo sve aktuelnijom nadogradnjom principa neposrednog dejstva prava Evropske unije, koja je dominantno proizvod višedecenijskog aktivizma Suda pravde. Riječ je o horizontalnom neposrednom dejstvu unijskog prava, pravnom standardu osnovom kojeg, između ostalih, odredbe Ugovora o funkcionisanju Evropske unije o temeljnim ekonomskim slobodama unutrašnjeg tržišta mogu predstavljati ne samo neposredan izvor prava pojedinca u odnosu sa državom članicom (vertikalno neposredno dejstvo), već i primarni izvor prava za uređenje međusobnih odnosa subjekata privatnog prava, tj. tipičnih privatnopravnih odnosa. Stoga su redovi koji slijede namijenjeni ne samo pravničkoj profesiji, već i široj crnogorskoj javnosti, građanima i pravnim licima na čije će se pravne odnose pomenute odredbe osnivačkih ugovora Evropske unije u budućnosti neposredno primjenjivati. Ovo tim prije što iskustvo pokazuje kako su inicijativu, tj. ključnu ulogu u pojavi i ekspanziji horizontalnog neposrednog dejstva temeljnih ekonomskih sloboda unutrašnjeg tržišta imali upravo evropski građani. Dakle, uslovno rečeno, laici koji su pred nacionalnim sudovima država članica zahtijevali, a zahvaljujući kreativnim i smjelim odlukama Suda pravde u postupcima po prethodnom pitanju i uspjeli da ostvare zaštitu neke od (svoje) četiri slobode unutrašnjeg tržišta.

Monografija je namijenjena i trećoj kategoriji čitalaca. Riječ je uglavnom o studentima Pravnog fakulteta Univerziteta Crne Gore koji će se već od studijske 2020/2021 godine, poput njihovih kolega širom kontinenta, susresti sa pravom unutrašnjeg tržišta Evropske unije. Ta okolnost je predstavljala razlog više da sastavnim dijelom ovog izdanja učinim i tabelu slučajeva pred Sudom pravde Evropske unije koji su obrađeni u monografiji. Jedan dio tih slučajeva analiziran je u kontekstu neophodnih pojašnjenja ključnih standarda prava unutrašnjeg tržišta. Drugi dio slučajeva, pak, analiziran je zato što su iznjedrili presude koje predstavljaju autentične izvore stavova Suda pravde u postupku odlučivanja po prethodnom pitanju – stavove osnovom kojih su nacionalni sudovi država članica kasnije neposredno primjenjivali tumačene odredbe osnivačkih ugovora na sporne privatnopravne odnose…